متن سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای منتظری ریاست محترم دیوان عدالت اداری  در دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

یکی از افق های حقوقی و قضایی ما تأسیس دیوان عدالت اداری است و ما قبل از انقلاب دیوان عدالت اداری نداشتیم .در دهه ی سوم قرن چهارده" بیست سال قبل از انقلاب" یک قانونی تصویب شدکه چیزی شبیه به دیوان عدالت اداری داشته باشیم آن هم از روی کاغذ فراتر نرفت و تشکیل نشد و اصولا نظام های دنیا اجازه نمیدادند دستگاهی بیاید و بر کار دولت نظارت کند و یک سازمان بازرسی شاهنشاهی بود شاهنشاه هرچه میگفت باید همان میشد ، نظام جمهوری اسلامی که آمد سازمان بازرسی کل کشور تأسیس و زیرمجموعه ی قوه ی قضاییه شد و دیوان عدالت اداری هم از ابداعات نظام جمهوری اسلامی است و ما در نظامات قضایی دنیا هم تا جایی که بنده مطلع هستم دیوان عدالت اداری نداریم که مجموعه ای باشد که از قوه ی مجریه جدا باشد و در درون قوه ی قضاییه باشد وبخواهد تخلفات اداری و کارمندان را بررسی کند واین یکی از افتخارات نظام جمهوری اسلامی است که دیوان عدالت اداری را پایه گذاری کرد .الان 33 سال از عمر این دیوان عدالت اداری میگذرد که در سال 1360 تأسیس شد و مراحلی را طی کرد و هر نهاد تازه تأسیس شده خواه ناخواه با یک سری فراز و نشیب هایی مواجه است .تا کنون سه بار قانون دیوان عدالت اداری تغییر کرده است و اصلاح شده است که آخرین مرتبه هم در سال گذشته یعنی سال 92 بود که با توجه به اقداماتی که صورت گرفته بود و مطالعاتی که انجام شده بود تغییر کرد .

  دیوان عدالت اداری 2 کار مهم و اساسی را بر عهد دارد ؛ اولی بخش رسیدگی به شکایات و تظلّمات مردم از مأمورین دولتی و اقداماتی که آنها انجام میدهند و دومی از تصمیمات دولت که دولت به معنای اعم آن است که به صورت آیین نامه و بخش نامه و دستورالعمل است . در بخش اول افرادی که مراجعه میکنند و شکایت دارند باید ذی نفع باشند.

  در مسائل مختلف "بیمه ، استخدام و کار و..." یک فرد که خودش ذی نفع است به لحاظ اینکه این اداره به وی لطمه وارد کرده است و یا وی را متضرر کرده مانند شهرداری ها ، شورا های شهر ، سازمان های مختلف و وزارت خانه ها هرکدام در حیطه ی اختیارات خودشان اگر اقدامی کنند که شهروندی متضرر شود به عنوان یک ذی نفع میتواند طرح شکایت کند و دوم اینکه ) این مسئله خیلی مهم است ( هر شهروند ایرانی میتواند از تصمیم دولت یا وزارت خانه یا یک دستگاه شکایت کند به دیوان عدالت اداری و لازم نیست که خودش ذی نفع باشد مثل اینکه شما شکایت کنید که فلان مصوبه یا آیین نامه ی دولت مغایر با قانون است و اعلام کنید و درخواست رسیدگی کنید و درخواست ابطال مصوبه شود راهکاری برای آن در قانون پیش بینی شده است آنجاهایی که بحث شکایت از اقدامات و تصمیماتی است که بر میگردد به منافع شخصی افراد ، یعنی یک شخص به عنوان ذی نفع شکایت کند این پرونده وارد شعب دیوان عدالت اداری میشود . الان ما در قانون جدید دیوان عدالت اداری شعب بدوی داریم و رأی که صادر میشود قابل تجدید نظر است و اگر اعتراض شد به شعبه ی تجدید نظر میرود .لکن شکایت از مصوبات و آیین نامه ها و دستورالعمل ها این در صلاحیت هیئت عمومی است چون مهم است و ما شبه مجلسی داریم .الان حدود 80 الی 90 قاضی مینشینند و یک مصوبه را بررسی میکنند و بحث میشود و قبل از آن به هیئت های تخصصی کوچک تر میرود که حداقل 15 نفر قاضی میباشند ، این مصوبه بررسی میشود ، حلاجی میشود ، گزارش تهیه میشود و در هیئت عمومی در مورد آن نظر میدهند و موافقان و مخالفان راجع به آن گزارش و مصوبه بحث میکنند و ما الان که هر هفته صبح و بعد ازظهر که جلسه ی هیئت عمومی داریم خیلی بتوانیم کار کنیم 5 الی 6 مصوبه را بررسی کنیم و با توجه به اینکه قضات باسوادی هم داریم و برخی از مباحث هم بسیار سنگین است و چون من در بخش های مختلف قوه ی قضاییه کار کردم و از دادگاه انقلاب تا دیوان عالی کشور بوده ام به شما عرض میکنم دیوان عدالت اداری به لحاظ فراگیری و گستردگی جزء فراگیر ترین و گسترده ترین بخش های قوه ی قضاییه است.چون میدانید که محاکم اعم از محاکم بدوی ،تجدید نظر تا دیوان عالی کشور به یک سری دعاوی رسیدگی میکنند که یا تحت عنوان جزایی است یا حقوقی ؛ در دیوان عدالت اداری گستردگی کار به حدی است که بنده شاهد بودم قاضی 30 سال با سابقه ی کار به دیوان عالی کشور رفته وقتی می آید دیوان عدالت اداری کاملا یک فضای نو و جدیدی است برای او .حداقل یک قاضی با 25 تا 30 سال سابقه ی کار قضایی مجرب وقتی به دیوان عدالت اداری می آید باید حداقل یک سال کار کند تا با فضا و پرونده ها و موضوعات آنجا آشنا شود .

  در چند هفته ی پیش یکی ار قضات تقاضای بازنشستگی کرد به علت بیماری و 35 سال سابقه ی کار قضایی داشت و 4 سال بود که به دیوان عدالت اداری آمده بود و من از ایشان سوال کردم شما با این سابقه ی قضایی که دارید وقتی به دیوان عدالت اداری آمدید چه مدت طول کشید تا با فضای دیوان از لحاظ پرونده ها و دعاوی آشنا شوید؟گفت حداقل یک سال .ببینید وقتی یک قاضی با سابقه ی 30 سال کار قضایی به دیوان عدالت اداری می آید باید یک سال کار کند تا با فضای دیوان آشنا شود و علت آن متأسفانه این است که دانشجویان و قضات ما وقتی فارغ التحصیل میشوند از دانشگاه اصلا با بحث حقوق عمومی آشنایی ندارند .حقوق عمومی دریایی است که ماناچار شدیم و آمدیم شعب دیوان عدالت را تخصصی کردیم و امکان ندارد یک قاضی به مجموعه ی حقوق عمومی اشراف داشته باشد و حتما باید تقسیم بندی شود .یکی از آسیب های جدی ما و اموری که مورد غفلت قرار گرفته است این است که دیوان عدالت اداری را در بدو تأسیس ما نیامدیم درست بنا کنیم و استخوان بندی دیوان عدالت اداری را درست شکل بدهیم .دیدگاه دیدگاه دیگری بوده است و ما در سال 1360 یک قانونی تصویب شد در رابطه با مسئله ی شرایط استخدامی قضات چون 2 سال از انقلاب گذشته بود قضات با سابقه ی رژیم شاهنشاهی هم در دادگستری بودند و گفتند آن عده ای که متدین هستند جذب شوند دوباره .یک عده ای هستند که به درد کار قضایی نمیخورند که این عده را به چند دسته تقسیم کرده بودند که یک عده از اینها را منفصل مرده بودند و یک عده که به درد کار قضا نمیخورند و در حدی هم نیستند که بیرونشان کنیم بدهیم به دیوان عدالت اداری و در آنجا کار کنند .یعنی تبعیدگاهی شده بود برای یک سری از قضات این چنینی .در سال 1360 که سال تأسیس دیوان عدالت اداری بوده است یک سری قانون را وضع میکنند که عده ای از قضات که مسئله دارند و پرونده ی کیفری دارند و میخواستند بیرونشان نکنند گفتند شما به دیوان عدالت اداری بروید .آیا این پایه و اساس متناسب با حجم بار دیوان عدالت اداری است؟

  و ما از طرف دیوان عدالت اداری با مجموعه ی دولت به معنای عام در ارتباط هستیم "با تمام دستگاه ها و سازمان هایش"

  ما یک جلسه ی سالیانه داریم "در هفته ی گذشته تشکیل شد" که از معاونان حقوقی سازمان و همه ی دستگاه ها دعوت میکنیم که در هفته ی گذشته برگزار کردیم و این دستگاهی است که با همه ی دولت در ارتباط است این دستگاه میتواند مصوبات دولت را باطل کند ،این دستگاهی است که میتواند یک وزیر یا استاندار را از کار برکنار کند .این دستگاه با این قدرت و اختیارات متأسفانه آن توجه و اهتمام لازم به آن داده نشده است از جمله همین مورد که در دانشکده ی علوم قضایی که دانشکده ی خاص قوه ی قضاییه است نیامدیم بگوییم که ما دیوان عدالت اداری هم داریم و رشته ای که به درد دیوان عدالت اداری بخورد رشته ی جزا نیست ، حقوق مدنی نیست ، حقوق عمومی میباشد ،بیاییم یک راهکاری برای آن باز کنیم و ما متأسفانه امروز با این کمبود شدید مواجه هستیم .یعنی قضاتی که ما میخواهیم به دیوان ببریم به موجب قانون باید حداقل 10 سال سابقه ی کار قضایی داشته باشند.این قاضی با این سابقه با حقوق عمومی آشنایی ندارد و وقتی به دیوان می آید کتاب حقوق عمومی را باز میکند "مسائل مربوط به شهر داری ها ، بیمه ، استخدام ، آب ، اراضی " او با هیچ کدام آشنایی ندارد .انبوهی داریم از قوانین و مقررات و ما بیاییم در این دانشگاه دانشجویان مخصوص دیوان عدالت اداری تربیت کنیم.