شرایط رسیدن به موفقیت در قضاوت حق

حجت الاسلام والمسلمین غلامحسین محسنی اژه ای در مراسم فارغ التحصیلی دانش آموختگان دوره 30 دانشگاه علوم قضایی اظهار کرد:

خدا را شاکرم که بار دیگر حاصل شد در جمع شما باشم و به فال نیک می گیرم که این مراسم در ماه پر خیر و برکت رجب و مابین میلاد با سعادت امیر المومنین و روز مبعث برگزار شد.

معاون اول قوه قضاییه با تشکر از ریاست، معاونان، اساتید و دانشجویان این دانشگاه، افزود:

یکی از اهداف اصلی همه پیامبران و اوصیای الهی و صالحان، تحقق عدالت در جامعه است. و نقش قضا در تحقق عدالت بی نظیر و بی بدیل است.

وی تصریح کرد:

خداوند بزرگ را به صفت خیر الحاکمین می شناسیم و انسانی که به عنوان خلیفه خدا روی زمین بر منصب قضا که از خدا رسولش و وصی اوست، نشسته چگونه باید باشد.

وی با بیان داشت:

اگر ما خلیفه الله هستیم باید در همه مسائل، رنگی از خدا داشته باشیم به ویژه زمانی که در مسندی می نشینیم که مختص به پروردگار، پیامبر و وصی رسول خداست، بنابراین در این هنگام باید رنگ خدا در ما پر رنگ باشد.

حجت الاسلام و المسلمین محسنی اژه ای بیان کرد:

شما دانشجویان که دوره تحصیل خود را به خوبی پشت سر گذاشتید و امروز این مرحله از زندگی خود را جشن می گیرید امروز می خواهید خلیفه خدا در مسند قضاوت برای تحقق یکی از آرمانهای الهی و اهداف بزرگ خدا یعنی عدالت در جامعه باشید.

وی با اشاره به اینکه باید به حق قضاوت کنیم و باید از سلیقه گرایی، پیروی از هوای نفس و تفسیر های به رأی اجتناب کنیم، ابراز کرد:

چه زمانی می توانیم قضاوت به حق کنیم و مشمول آیه قرآن در این زمینه قرار بگیریم؛ زمانی که با موازین قضا آشنا باشیم.

سخنگوی قوه قضاییه با تأکید بر اینکه تلاش شد هر آنچه در جهت فراگرفتن موازین قضا لازم است فرا گیرید، عنوان کرد:

این موازین نیاز به کار، تلاش، کوشش و اجتهاد مستمر دارد؛ یک مرحله را در این دانشگاه دنبال کردید و مرحله دیگر در مرحله آموزش عملی دنبال می کنید اما بدانید کار آموزش شما و فراگرفتن موازین با این دو مرحله تمام نمی شود بلکه آموزش و فراگیری باید تا زمان پایان خدمت قضایی خود ادامه یابد.

وی با بیان اینکه ضروری است برای قضاوت به حق موازین را خوب فرا بگیرید و برای تسلط بر موازین به آموزش و فراگیری مستمر نیاز داریم، خاطرنشان کرد:

ما در قضاوت به حق و اینکه رنگی از خدا داشته باشیم ممکن از کم بیاوریم و به همین دلیل تسلط بر موازین و تداوم مطالعه نیاز است.

شرط دوم برای موفقیت، رعایت آداب قضاست

حجت الاسلام و المسلمین محسنی اژه ای با اشاره به اینکه شرط دوم برای موفقیت، رعایت آداب قضاست، متذکر شد:

علم قضا به تنهایی ممکن است برای قضاوت به حق کافی نباشد و افزون بر آن باید با آداب قضا آشنا و متخلق به اخلاق قضا شویم.

وی یادآور شد:

امروز یکی از رنجهایی که می بریم این است که نتوانستیم خود را متخلق به اخلاق قضای اسلام کنیم و بسیاری از اوقات ممکن است ماده و تبصره خوب حفظ باشیم اما محتوایی که اسلام از قضای اسلامی انتظار دارد در عمل پیاده نمی شود.

تحقق عدالت

معاون اول قوه قضاییه اظهار داشت:

این یکی از موفقیتهای مهم ما در این امر خطیر است که اگر به حق قضاوت کردیم می توانیم عدالت را محقق کنیم و در این صورت یکی از اهداف همه انبیا، اوصیا و صلحا را محقق کردیم و یکی از اهداف مهم نظام جمهوری اسلامی ایران همین مسئله بوده و ما در این صورت می توانیم از خون های پاک شهدا پاسداری کنیم.

وی با اشاره به اینکه در مقام رسیدگی و قضاوت، قضای ما در مسائل کیفری دو مرحله ای است بخشی در دادسرا و بخشی در دادگاه رسیدگی می شود، گفت:

هر دو بخش مهم است؛ هرچند در دادسرا ممکن است حکم نکنیم و تنها تحقیقات کنیم و گمان کنیم دادگاه مصداق امر مهم قضاست اما یک مرحله مهم از پرونده های کیفری در دادسرا تنظیم می شود و اگر بتواند پرونده را خوب دنبال کند و در جهت کشف جرائم خوب کار کند زیر بنای پرونده ریخته می شود.

حجت الاسلام و المسلمین محسنی اژه ای با انتقاد از اینکه در برخی پرونده ها 12 عنوان مجرمانه متهم از 10 عنوان تبرئه می شود، تأکید کرد:

این یعنی یک جای کار ایراد دارد؛ یا در تنظیم کیفر خواست یا در رسیدگی به دادگاه اشکال وجود دارد.

وی با تأکید بر اینکه نگویید ما در دادسرا مشمول روایات معصومین در مورد امر قضا نیسیتم، افزود:

این نیز مرحله ای از قضای اسلامی بوده و مردم نیز تفکیک نمی کنند که این پرونده و نحوه رسیدگی آن از نظر شکلی و ماهوی در دادسرا خراب شد یا دادگاه؛ بلکه آن را به عنوان قضای اسلام و نظام جمهوری اسلامی می بینند.

سخنگوی دستگاه قضا توصیه کرد:

شما دانشجویان چند سال دیگر به مسئولیت هایی می رسید، از اکنون نقد های خود به کار ما را پیدا کنید و سعی کنید در زمان مسئولیت خود برطرف کنید.

وی با اشاره به اینکه صرف اینکه یک رأیی دهیم وظیه مان تمام نمی شود، تصریح کرد:

از جمله رعایت آداب قضا و قضاوتِ درست این است که موظفیم بر اساس وظیفه الهی در ضمن رسیدگی به عنوان قاضی، اگر می توانیم مجرم و متهم را هدایت کرده و او را خوشبین و امیدوار کنیم تا دیگر این اتهام را تکرار نکند.

حجت الاسلام و المسلمین محسنی اژه ای خاطرنشان کرد:

اگر می توانیم در ضمن رسیدگی کاری کنیم خانواده این متهم به اسلام، نظام و قضای اسلامی خوشبین شوند و ذهنیتش مثبت تر شود؛ وظیفه داریم چرا که وظیفه الهی و انسانی ماست.

وی توصیه کرد:

ما تفاوت بگذاریم میان متهم و خانواده اش؛ و اگر فردی مجرم بود ما نمی توانیم به دلیل اینکه عضوی از این خانواده مرتکب جرم شده با نگاه بدبینانه خانواده او را هم برانیم.

معاون اول قوه قضاییه با اشاره به اینکه بسیاری از افراد هستند که با یک برخورد خوب توانستند تأثیر بسزایی در آینده خانواده متهم داشته باشند و این تفاوت میان قاضی نظام اسلامی و نظام غیر اسلامی است. تأکید کرد که:

شیطان در همه جاها کمین کرده است اما در سر راه قضا کمین گاه های بیشتر و دقیقتری دارد، باید بدانیم که شیطان قدم به قدم ما را می فریبد و گام به گام به همراه خود می کشاند.

حجت الاسلام و المسلمین محسنی اژه ای با بیان اینکه وسوسه و دام شیطان جور دیگری نسبت به ماست، گفت:

انسان بسیار رنج می برد زمانی که مشاهده می کند که همکارش سالها زحمت کشیده و اعتبار برای خود و خانواده اندوخته اما با یک غفلت و وسوسه شیطان همه آبروی خود و زحماتش را به باد می دهد.

وی با توصیه به اینکه ما نسبت به سایرین باید بیشتر از خدا استمداد کنیم، ابراز کرد:

ما باید ضمن استمداد بیشتر از خدا از آنچه دیگران لغزیدند درس بگیریم چراکه کسی ما را بیمه نکرده و مهر تأیید و عدم لغزش بر پیشانی ما نزده است.

سخنگوی دستگاه قضا گفت:

ما اگر توجه نکنیم، سر از جایی در می آوریم که تلاش خود و دیگران را هدر داده و سبب سر شکستگی خانواده و اساتید خود می شویم.

وی با بیان اینکه نه تنها قاضی از مسائل سیاسی، اجتماعی و روز برخوردار شود، ایراد ندارد بلکه لازم است، اشاره کرد:

مگر می توانیم نسبت به موضوعات زمان بی اطلاع باشیم اما تلاش کنیم که مسائل سیاسی و گروهی را مستقیم و غیر مستقیم در کار قضاوت ورود ندهیم؛ چراکه از مسیر قضاوتِ به حق، خارج می شویم.

حجت الاسلام و المسلمین محسنی اژه ای ابراز کرد:

برای اینکه در این زمینه موفق شویم و قضاوت به حق کنیم باید با اهل خبره ای که خدا ویژگی آن را بیان کرده مشورت کنیم.

وی عنوان کرد:

هیچ منافاتی ندارد قاضی مستقل در رأی باشد و مشورت کند چراکه ممکن است در تشخیص موضوع به تنهایی موفق نباشیم به همین دلیل مشورت لازم است اما آنچه که به آن رسیدیم نظر خود را می دهیم.

معاون اول قوه قضاییه خاطرنشان کرد:

البته مشورت با هرکس نباشد چراکه در اسلام سفارش در این زمینه شده است و این فرد باید در این زمینه اهل نظر و خیرخواه و صادق باشد.

در ادامه برنامه دکتر شریعت باقری رییس دانشگاه نکاتی از تجربیات قضایی و مدیریتی برای فارغ التحصیلان بیان نمود.

میزان