مقدمه

"سلامت، جمعیت و خانواده" یکی از عناوین هفت گانه ی روز شمار هفته ی سلامت (اوّل تا هفتم اردیبهشت ماه ۱۳۹۸) با شعار "مراقبتهای اولیه ی بهداشتی راهی بسوی پوشش همگانی سلامت" می باشد. پوشش همگانی بهداشت هدف نخست سازمان جهانی بهداشت است. کلید دستیابی به این هدف حصول اطمینان از این امر است که هرکسی بتواند به مراقبتهای مورد نیاز خود در هر زمان که به آن نیاز دارد دسترسی داشته باشد.

کشورهایی در نقاط جهان به پیشرفت هایی در این حوزه نائل شده اند. با این وجود هنوز میلیونها نفر به هیچ یک از مراقبتهای بهداشتی دسترسی ندارند. تعداد بیشتری از افراد مجبورند که بین مراقبتهای بهداشتی و سایر هزینه های روزمره نظیر غذا، پوشاک و یا حتی مسکن یکی را انتخاب کنند. به همین دلیل است که سازمان جهانی بهداشت، برای روز جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۹ بر پوشش همگانی بهداشت تمرکز کرده است.

پوشش همگانی بهداشت متضمن این نکته است که تمامی افراد و جوامع بتوانند در هر زمان و هر مکانی که به خدمات بهداشتی با کیفیت نیاز داشته باشند، بدون بار مالی به آن دسترسی داشته باشند. این امر شامل طیف وسیعی از خدمات مورد نیاز در سراسر عمر از ترویج و ارتقا سلامت تا پیشگیری، درمان، بازتوانی و مراقبتهای تسکینی است و به بهترین نحو بر پایه ی یک سیستم قوی مراقبتهای بهداشتی اولیه، قابل عرضه می باشد. همچنین بهبود غذا و تغذیه به عنوان دومین اصل سیستم PHC (Primary Health Care) در نظر گرفته شده است.

بر همین اساس گروههای تخصصی سلامت جمعیت و خانواده در معاونت بهداشتی دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی با هدف تامین، حفظ و ارتقای سطح سلامت جامعه ی تحت پوشش برای گروه های هدف (مادران باردار، نوزادان، کودکان، نوجوانان و جوانان، میانسالان، سالمندان) به ارائه ی خدمات زیر می پردازند.

گروههای تخصصی سلامت، جمعیت و خانواده

باروری سالم

اجرای این برنامه در راستای اجرای سیاستهای جدید جمعیتی با رویکرد تصمیم گیری آگاهانه، آزادانه و مسئولانه ی خانواده ها برای فرزند آوری در راستای افزایش میزان باروری کلی با حفظ و ارتقای شاخص های سلامت مادر و فرزند می باشد، فرهنگ سازی و افزایش دانش جامعه درباره ی سیاستهای جمعیتی، جمعیت مطلوب، خانواده و فرزند آوری سالم و صالح از مهمترین محورها می باشد.

اهداف اختصاصی:

* ارائه ی مشاوره ی صحیح سلامت باروری و فرزند آوری

* افزایش بارداری های ارادی و برنامه ریزی شده

* کاهش بارداری های پُرخطر

* کاهش سقط های القائی

سلامت مادران

هر بارداری می تواند یک خطر بالقوه باشد، گرچه بارداری و زایمان فرآیندی طبیعی محسوب می شود اما بی شک دوران بارداری پرخطرترین و با اهمیت ترین دوران زندگی هر مادر بوده و بی تردید نیازمند مراقبت می باشد. مراقبت های بارداری عبارت است از: مراقبت زن از زمانی که تصمیم به حاملگی می گیرد، و مراقبت در دوران بارداری تا زمانی که دوران بارداری با حفظ سلامت مادر و نوزاد به پایان برسد. بهتر است این مراقبت ها هر چه زودتر از زمان تصمیم گیری به بارداری و پس از ابتدای بارداری شروع شود و تا پایان بارداری با جدیت ادامه یابد .

اهداف ویژه ی این مراقبت ها عبارتند از :

ارتقاء، حفظ و نگهداری سلامت مادر در دوران بارداری

* تشخیص موارد پُرخطر و توجه ویژه به آنها

* پیش بینی عوارض بارداری و پیشگیری از آنها

* برطرف کردن اضطراب و ترس همراه با زایمان

* کاهش میزان ابتلاء مادر و نوزاد به بیماریها

* کاهش میزان مرگ و میر مادران و نوزادان

* آماده سازی مادر برای شیردهی موفق

سلامت نوزادان

دوره ی نوزادی به ۲۸ روز اول تولد اطلاق می شود. این دوره برای شیر خواری که در حال تکمیل بسیاری از تطابق های فیزیولوژیک مورد نیاز برای زندگی خارج رحمی است، دوره ای بسیار آسیب پذیر محسوب می شود. میزان بالای مرگ و میر در دوره ی نوزادی، آسیب پذیر بودن کودک را در طول این دوره ی زمانی تصدیق می کند. بدون توجه به سلامت نوزادان، کاهش مرگ و میر این گروه سنی میسرنخواهد بود. با ارائه ی مراقبت صحیح و استاندارد در دوره ی نوزادی، فرصت رشد و تکامل مطلوب که حق طبیعی اوست فراهم می گردد.

اهداف اختصاصی:

کاهش مرگ و میر نوزادان

افزایش شاخص درصد پوشش مراقبت نوزادی

سلامت کودکان

در برنامه ی کودک سالم کلیه ی کودکان زیر ۵ سال در ویزیت های برنامه ریزی شده از نظر پایش رشد، تغذیه با شیر مادر، تغذیه کمکی، وضـعیت بینایی، شـنوایی، دندانها، تکامل، واکسـیناسـیون، مکمل های دارویی و آزمایش ها بررســی گردیده و خدمت لازم را دریافت می کنند. این ویزیت ها از ۳ تا ۵ روز پس از ترخیص از بیمارســتان آغاز می شود.

اهداف کلی دربرنامه ی عملیاتی کودکان شامل :

کاهش میزان مرگ و میر نوزادان

کاهش میزان مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال

رشد و تکامل همه جانبه دوران کودکی

سلامت نوجوانان، جوانان و مدارس

دانش آموزان قشر عظیم آسیب پذیر جامعه هستند که مراقبت بهداشتی از آنان اگـــر چه از نظر تعیین و درجه بندی این نیازها در جوامــع مختلف یکسان نیست، اما اساساً برای همه ی دانـــــش آموزان مدارس صرفنظر از اختلافات نژاد، آب و هوا و منطقه ی جغرافیایی مسائل همسان و نقطه نظرهای مشترکی وجود دارد به طوری که در اکثر کشـــــورهای جهان مراقبت های بهداشتی دانش آموزان و آموزش آنها از اهم مسائل ویژه ی بهداشتی بوده است.

ضرورت وجودی تشکیلات بهداشت مدارس ناشی از این واقعیت است که دانش آموزان که اکثریت عظیمی از جمعیت را تشکیل می دهنـد بـه دلیل کامـل نشـدن مهارتهـا و شرایط سنـی آسیب پذیر در معرض ابتلاء به بیماریهای عفونی خطرناک، حوادث وسوانح می باشند، بنابـراین نیاز به توجه و تأمین بهداشت سلامت دارند که این امر در ارتقاء سطح بهداشت جامعه نقش اساسی خواهد داشت.

اهداف اختصاصی:

آموزش بهداشـت

بررسی بهداشت محیط مدرسه

ارائه خدمات بهداشتی به دانش آموزان

سلامت میانسالان

امروزه، نیمی از جمعیت کشورهای در حال توسعه را میانسالان تشکیل می دهند. اکثریت جمعیت میانسالان یعنی حدود یک و نیم میلیارد نفر در کشورهای آسیا زندگی می کنند. جمعیت میانسالان به طور روز افزونی در حال افزایش است؛ به ویژه در کشورهای در حال توسعه که رشد آن سریعتر از رشد کل جمعیت در همه ی سنین اتفاق می افتد و بر عکس جمعیت کودکان که رشد آن رو به کاهش دارد؛ سرعت رشد جمعیت بزرگسال تا چند دهه ی آینده نیز ادامه خواهد داشت.

برنامه ی سلامت میانسالان بر آن است تا با بهره گیری از تکنولوژی نوین برای انتقال مفاهیم سلامتی و ترویج شیوه ی زندگی سالم در میانسالی در جهت کنترل عوامل خطر و کاهش بار بیماری های اولویت دار و نیز از طریق ارائه خدمات آموزشی و مشاوره ای و انجام تست پاپ اسمیر (در زنان ۲۰ تا ۶۵ ساله حداقل یکبار ازدواج کرده ) و معاینات سالانه ی پستان (در زنان ۳۰ تا ۶۵ ساله) در جهت تشخیص زودرس سرطان های شایع و پیشگیری از مرگ و ناتوانی این سرطان ها اهتمام ورزد.

اهداف کلی:

ارتقای شیوه زندگی سالم در گروه سنی میانسالی و بزرگسالی (۲۵ تا ۶۰ سالگی)

کاهش مرگ و ناتوانی ناشی از بیماری های اولویت دار

سلامت سالمندان

در حال حاضر دنیا به سرعت در حال پیر شدن است و تغییرات روند پیری در همه جای دنیا و از جمله کشور ما در حال رخ دادن است. در کشورهای در حال توسعه پیر شدن جمعیت با سرعت بیشتری اتفاق افتاده و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۵۰ میلادی ۸۰ درصد کل سالمندان دنیا در کشورهای در حال توسعه تمرکز پیدا کنند. در حال حاضر اقدامات با هدف تأمین، حفظ و ارتقای سلامت جسمی، روانی، معنوی و اجتماعی سالمندان به منظور بهره مندی آنان از کیفیت زندگی بهتر انجام می شود.

اهداف اختصاصی:

تأمین، حفظ و ارتقاء سلامت سالمندان (۶۰ سال به بالا)

افزایش پوشش خدمت سلامت سالمندان

افزایش میزان آگاهی گروه هدف سالمندان درخصوص مشکلات سلامتی و نحوه مقابله با آنها

بهبود تغذیه ی سالم

در کنفرانس جهانی غذا در سال ۱۹۷۴ تامین امنیت غذایی جهان عمدتاً در گروی افزایش تولید و عرضه ی غذا دیده شد و برای اولین بار تأمین غذای کافی به عنوان یک حق انسانی مطرح شد. در یک دهه ی بعد بانک جهانی مقوله ی امنیت غذایی را دسترسی همه ی افراد جامعه در تمام اوقات به غذای کافی برای داشتن زندگی سالم و فعال تعریف کرد. در نشست جهانی غذا در سال ۱۹۹۶ دسترسی آسان به غذای سالم کافی و مقوی که نیازهای غذایی یک انسان سالم و فعال را به طور مستمر برآورده کند مورد تأکید قرار گرفت.

در تعریف امنیت غذایی سه مقوله (موجود بودن غذا)؛ ( دسترسی به غذا) و (پایداری در دریافت غذا) محورهای اصلی هستند. شرط اصلی سالم زیستن تغذیه ی صحیح است. تغذیه ی صحیح یعنی رعایت دو اصل تعادل و تنوع در برنامه غذایی روزانه. تعادل به معنی مصرف مقادیر کافی از مواد مورد نیاز برای حفظ سلامت بدن است و تنوع یعنی مصرف انواع مختلف مواد غذایی از هر ۵ گروه غذایی اصلی .

اهداف کلی:

افزایش سطح آگاهی تغذیه ای افراد تحت پوشش

پیشگیری از بروز سوء تغذیه ( لاغری؛ اضافه وزن و چاقی)

پیشگیری از بروز کمبود ریزمغذیهای ضروری و بیماریهای ناشی از کمبود آنها

سخن آخر

سلامتی خود را در هیچ شرایطی به مخاطره نیندازید.

مراقبت های بهداشت فردی و محیطی خود را افزایش دهید.

به سلامت کودکان تان در دوران نوزادی توجهی ویژه داشته باشید.

مراقبتهای لازم و کافی را در خصوص کودکانتان در دوران کودکی و بویژه زیر ۵ سالگی فراموش نکنید.

بخاطر داشته باشید که نوجوانان و جوانان بدلیل مهارتهای پایین همواره در معرض بیماری قرار دارند.

میانسالان بخاطر فشارهای متعدد زندگی همواره در خطر ابتلاء به انواع بیماری قرار دارند.

در کنار مراقبتهای جسمانی، سلامت روحی و روانی سالمندان را مورد توجه قرار دهید.

تغذیه ی سالم را جزء ارکان اصلی زندگی خود قرار دهید.

منابع

https://khc.kums.ac.ir

http://vch.iums.ac.ir

http://health.fums.ac.ir

http://iums.ac.ir

https://arakmu.ac.ir

http://healthab.kaums.ac.ir

"بهمراه ویرایش و انضمام مطالب مهارتی"
 

علیرضا توسّلی روان شناس و روان درمانگر دانشگاه علوم قضایی