نشست معرفی و نقد کتاب تجزیه و تحلیل سیستم رسیدگی به دعاوی در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی

در ادامه سلسله نشست‌های معرفی و نقد کتاب به همّت معاونت پژوهشی دانشگاه علوم قضایی، نشست معرفی و نقد کتاب «تجزیه و تحلیل سیستم رسیدگی به دعاوی در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی» تألیف آقایان دکتر محمد وزین کریمیان عضو هیأت علمی دانشگاه علوم قضایی، دکتر غلامعلی صدقی قاضی دیوان عالی کشور و آقای ناصر کریمی دانش‌آموخته دانشگاه علوم قضایی، در روز شنبه ۳۰ بهمن ماه ۱۳۹۵ ساعت ۱۳:۳۰ در سالن نشست‌های دانشکده ثبت و مدیریت قضایی دانشگاه علوم قضایی با حضور اساتید و صاحب‌نظران حوزه آیین دادرسی مدنی و علوم قضایی و دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد حقوق برگزار گردید.

در ابتدای این نشست، آقای دکتر عباسعلی دارویی عضو هیأت علمی دانشگاه علوم قضایی و دبیر جلسه، ضمن تشکر از حضور اساتید و دانشجویان و نویسندگان کتاب که پذیرفتند کتابشان در معرض نقد و بررسی قرار گیرد، سلسله نشست‌های معرفی و نقد کتاب را که بحمدالله در دانشگاه علوم قضایی برگزار می‌شود، فرصت مناسبی برای ارتقای آگاهی‌های جامعه علمی کشور نسبت به کتب ارزشمند منتشر شده دانستند. ایشان همچنین از داوران این جلسه تشکر ویژه نمودند.

آقای دکتر کریمیان یکی از مؤلفین کتاب تجزیه و تحلیل سیستم رسیدگی به دعاوی در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی، ضمن تشکر از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه به خاطر برگزاری این جلسه و اساتید حاضر در این نشست که با مطالعه کتاب، مؤلفان را در توسعه مفاهیم و غنای بیشتر مطالب کمک می‌نمایند، انگیزۀ خود را از تألیف این کتاب این‌گونه بیان نمودند: علم مدرن بعد از رنسانس به سمت تجزیه و تحلیل و تخصصی شدن پیش رفت تا این‌که در دهه‌های اخیر دانشمندان متوجه شدند که رویکردهای میان‌رشته‌ای به استفاده بهتر و بیشتر از علوم کمک می‌کند. یکی از قانون های برنامه های توسعه جمهوری اسلامی ایران دولت را مکلف به پیش‌بینی و طراحی میان‌رشته‌ها نموده است. خوشبختانه دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری در این زمینه موفقیت نسبی داشته است. یکی از این رشته‌ها مدیریت دادگستری است که، برای اولین بار در دانشگاه علوم قضایی تأسیس شده است. یکی از درس‌های رشته مدیریت دادگستری، سیستم‌ها و روشها است که این کتاب در راستای این درس تألیف شده است. کتاب حاضر می‌خواهد ببیند که رویکرد سیستمی تا چه حد در آیین دادرسی مدنی ما مورد توجه واقع و در رسیدگی به دعاوی در محاکم حقوقی مورد استفاده قرار گرفته است و در صورت وجود خلاءها و ضعف‌ها، راهکار اصلاح آن‌ها چیست؟ این کتاب در راستای مطالعه بازخور رویکرد سیستمی نشان می‌دهد که دانشمندان حقوق با ادبیات غیر مهندسی خود، همان مطالبی را به کار می‌برند که رویکرد سیستمی در صدد بیان آن است.

آقای دکتر صدقی دیگر نویسنده این کتاب در تکمیل معرفی کتاب، ضمن تشکر از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه و دبیر محترم جلسه، اظهار داشتند بحث مدیریت سیستم و دادگستری بحث غریبی است، مردم همه دادگستری را در قاضی می‌بینند، در حالی که در یک سیستم عوامل متعددی در تعامل با قاضی قرار دارند و دست به دست هم می‌دهند تا پرونده وارد چرخه‌ی دادگستری شده و به رأی برسد. قاضی صرفاً مدیر این سیستم است. رویکرد سیستمی به دادگستری نشان می‌دهد که ضعف‌ها از کجا آب می‌خورد و اشکال کار کجاست؟ وقتی می‌خواهیم یک سیستم را تجزیه و تحلیل کنیم، باید توجه داشته باشیم که ورودی پرونده‌ها به این سیستم چگونه شکل می‌گیرد؟ چگونه ۶۵۰ هزار پرونده در سال ۱۳۵۸ (با ۳۵ میلیون نفر جمعیت) به ۱۵ میلیون پرونده در سال ۹۴ (با ۷۵ میلیون نفر جمعیت) رسیده است؟ این مقوله همواره مورد غفلت قرار گرفته است. خوشبختانه خروجی این کتاب و پیشنهادهای آن در سه سطح مورد توجه قانونگذار قرار گرفت و در مواد ۱۳۸ به بعد قانون برنامه توسعه گنجانیده شد:

1. تکلیف قوه قضائیه به یافتن مبادی ورودی پرونده‌ها
2. اصلاح سیستم رسیدگی (نحوه ابلاغ، تصمیم‌گیری و...)
3. ساماندهی اجرای احکام مدنی (نقش فعال دادگستری در اجرای احکام)

همچنین در این نشست آقای دکتر حسین ذبحی معاون قضایی سابق دادستان کل کشور و مشاور معاون اول قوه قضائیه ضمن تشکر و تقدیر از اقدام شایسته و ارزنده دانشگاه علوم قضایی در برگزاری جلسات نقد کتاب، و تشکر از مؤلفان کتاب، آن را مثبت ارزیابی کرده و منشأ اثر دانستند. ایشان با بیان این‌که مناسب بود در ویراستاری کتاب دقت بیشتری شود و در مواردی مقدمه‌ها متناسب با ذی‌المقدمه تنظیم شود، اظهار داشتند عنوان کتاب محدود به تجزیه و تحلیل سیستم رسیدگی به دعاوی در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی است، در حالی که کتاب نتیجه گیری کلی نموده است، باید دید چه تعداد از ورودی پرونده‌ها مربوط به دعاوی مدنی و چه تعداد مربوط به دعاوی جزایی است و آیا علت همه ورودی‌ها و بازخورها نتیجه سیستم رسیدگی به دعاوی است؟

در ادامه آقای دکتر عباس اجتهادی قاضی بازنشسته و مدرس دانشگاه علوم قضایی ضمن تشکر از از زحمات مؤلفین کتاب، بحث سیستم رسیدگی به دعاوی را یک دغدغه چندین ساله خود دانستند و این کتاب را درآمد خوبی برای این بحث تلقی نمودند. ایشان اظهار داشتند بهتر بود هماهنگی در عبارات در تمام کتاب رعایت گردد برای مثال یک جا «نویسندگان» آمده و در جای دیگر «مؤلفان»، در حالی که این دو با هم تفاوت دارند. ایشان همچنین اظهار داشتند که در بعضی موارد با نظر نویسندگان راجع به توصیه به صدور بخشنامه در غیاب قانون و اعطای اختیارات فراقانونی به قضات در موارد بحرانی به طوری که خلاف مدلول صریح قانون عمل کنند، موافق نیستند.

همچنین، آقای دکتر عبدالرضا بیگی‌نیا استاد گروه مدیریت دولتی دانشگاه شاهد از زاویه نگاه مدیریتی به بحث پیرامون موضوع پرداختند، نکاتی در راستای غنای بیشتر کتاب مطرح و پیشنهاد نمودند.